Berichten

 

Met een brisant voorwoord van de auteurs.

Op 5 mei 1945 begint een roerige periode in de Nederlandse geschiedenis, die wat betreft politieke manipulatie ongeëvenaard is.

Premier Beel, collaborateur van der Waals, vastgoedondernemer Zwolsman, prins Bernhard, verzetsman King Kong, crimineel Riphagen en dubbelspion Leonie Brandt spelen een rol in een reeks geruchtmakende schandalen en politieke affaires. Hoewel de landelijke pers uitgebreid onderzoek doet en zaken breed worden uitgemeten, blijft de ware toedracht schimmig.

Door een toeval raakt Willem Sanders in de naoorlogse poel van intriges, gekuip en gekonkel verzeild. Als chef van de Dienst Opsporing van het Bureau Nationale Veiligheid – voorloper van de Binnenlandse Veiligheidsdienst (nu AIVD) – heeft Sanders zich maar kort kunnen handhaven. De wijze waarop hij abrupt het veld moest ruimen blijkt intrigerend.

Historici Aalders en Hilbrink schreven een boek vol smeuïge verhalen over corruptie, spionage en misdaad in het naoorlogse Nederland. Hun onderzoek naar ‘De affaire Sanders’ leest als een thriller. De werkelijkheid blijkt opnieuw spannender dan de beste fictie.

Beide auteurs schreven ieder een brisant voorwoord waarin ze vertellen hoe ze bij de publicatie van dit spraakmakende boek op allerlei manieren zijn tegengewerkt door het bestuur van het RIOD (nu NIOD), minister-president Wim Kok en natuurlijk prins Bernhard die door het dolle heen was over de bekendmaking van zijn lidmaatschap van de Duitse Nazi partij.

Prins Bernhard bleef tot aan zijn dood ontkennen. In oktober 2023 bevestigde de oud-directeur van het Koninklijk Huisarchief het bestaan van de originele NSDAP-lidmaatschapskaart in het archief van de prins. Een onomstotelijke bevestiging van het feit dat Bernhard een perfide leugenaar was.

 

Voor- en dankwoord.

Een lezer maakte me attent op een frappante overeenkomst in het voorwoord van Lucinda Riley’s roman De Liefdesbrief en het dankwoord in De toekomst van Oranje. De inhoud van beide boeken is uiteraard totaal verschillend maar wat hem de opmerking ‘laffe honden’ ontlokte had alles te maken met de slaafse houding die sommigen – treurig genoeg – etaleren wanneer het koningshuis ter sprake komt of in het geding zou zijn. In dit geval sloeg het op uitgevers.

Riley had het plan opgevat een boek te schrijven over een fictieve Britse koninklijke familie. Dat was in 1998 toen het met de populariteit van het (echte) koningshuis door de dood van prinses Diana matig was gesteld terwijl de koningin-moeder op het punt stond haar honderdste verjaardag te vieren. Een recensent had al opgemerkt dat Buckingham Palace niet blij zou zijn met het onderwerp van haar boek.

Dat bleek. Riley: ‘Voorafgaand aan de publicatie werden instore promotie, bestellingen en pr-evenementen zonder opgaaf van redenen afgezegd en Seeing Double, zoals de Engelse titel op dat moment luidde, zag amper het levenslicht. Vervolgens trok mijn uitgever het contract voor mijn volgende boek in. Ik klopte op meerdere deuren om een nieuw contract te bemachtigen, maar die werden allemaal voor mijn neus dichtgegooid.’

‘Laffe honden’ is wellicht een wat te zwaar aangezette term, maar laat wel een vorm van terughoudendheid zien die ik lange tijd niet voor mogelijk had gehouden. Door schade en schande wijs geworden schreef ik in mijn dankwoord:

‘Een dankwoord in een Oranje-kritisch werk kan soms ongewenste gevolgen hebben.

Ik heb meegemaakt dat een meelezer werd aangesproken op zijn medewerking aan een boek van mijn hand tijdens een bezoek aan een gerenommeerde Oranje-instelling. Zijn inspanning werd hem kwalijk genomen.

Ik heb ook meegemaakt dat mijn boek Weg met de koning! Twee eeuwen majesteitschennis in Nederland plotseling door de uitgever werd geweigerd. Een tweede uitgever bedacht zich eveneens op het allerlaatste moment. Hij had nóg een bedrijf en hij was bang dat die klanten hem de uitgave van mijn boek kwalijk zouden nemen. Vreemd. Ik bedreef zelf immers geen majesteitschennis maar beschreef slechts haar geschiedenis.

U hebt in dit boek over de perikelen rondom de oprichting van het Republikeins Genootschap gelezen. Na de onthulling van zijn bestaan reageerden enkele leden van het eerste uur op een wijze die van zo weinig moed getuigde dat ik door plaatsvervangende schaamte werd bevangen.

U herinnert zich uit dit boek ook dat de Duitse tv-zender ZDF (behalve schrijver dezes) niemand kon vinden voor een interview over Royale Skandale uit angst om zijn of haar carrière te schaden.

Met dat alles in het achterhoofd moet je mensen eigenlijk vooraf vragen of je ze eervol in je dankwoord mag vermelden. Het is een uitvloeisel van ons monarchale stelsel dat ik in dit boek niet verder heb uitgewerkt, maar dat wel veelzeggend is over de houding van velen jegens het vorstenhuis.’

Het ging bij Riley om een fictief koningshuis maar omdat ze weleens het werkelijke koningshuis zou kunnen bedoelen was dat kennelijk voldoende aanleiding om alle deuren voor haar neus dicht te gooien.

 

Wie denkt dat de sociale antenne van het koningspaar na hun fel bekritiseerde reis naar Griekenland – vorig jaar herfst – is
bijgesteld, zit er fors naast. Hun kapitale villa met bootje (twee miljoen) trekt onweerstaanbaar. Wat er in Nederland gebeurt,
lijkt het echtpaar nauwelijks te interesseren, al doen ze hun uiterste best het tegendeel uit te stralen. Bewogen woorden over de moord op
Peter R. de Vries en veel vertoon van ontzetting over de watercatastrofe in Limburg. Máxima toont dan haar meest betrokken gezicht,
alsof ze op het punt staat in huilen uit te barsten. Maar een dag later reisden ze per regeringsvliegtuig – de flight tracker uitgeschakeld – spoorslags af naar hun paradijsje in Kranidi.
Als ze echt hadden meegeleefd, hadden ze hun vakantie een weekje uitgesteld. Al was het maar voor de P.R.

Dat het koninklijke gezin hun vakantie niet hebben opgeschort laat zien, dat hun maatschappelijk antenne nog steeds onder de oranjerode roest zit. Het Belgische koningspaar laat zich geregeld in de rampgebieden zien, maar Willem-Alexander en Máxima hielden het na een haastig bezoekje voor gezien. Terwijl watersnoodrampen een hobby van de familie zijn. Koning Willem III kon je voor een watersnood uit zijn bed halen. Hij toonde dan zijn betrokkenheid door financiële steunverlening, wat niet echt des Oranjes is. Willem-Alexander zag het bezoek aan Limburg echter eerder als een puzzel die snel moest worden opgelost. Griekenland lonkte en dan had hij voor zijn vertrek ook nog die verdomde foto shoot in de paleistuin.

Limburg was een logistieke puzzel, die hij samen met gouverneur Johan Remkes en de betrokken burgemeesters had kunnen oplossen. Een nachtmerrie! Maar alles was uiteindelijk – vraag niet hoe! – toch opgelost. Voor de camera’s toonde hij, te midden van kolkend water – samen met Máxima -, zijn immense betrokkenheid.

Tenslotte  gaat het om het plaatje. Dat is nooit duidelijker geworden dan deze keer in Limburg.

Het stel leed intens mee, zo straalde van hun gezichten af. De koning heeft gelukkig veel verstand van water. Dat bleek in 1997 toen hij plotseling verklaarde dat hij zich met watermanagement ging bezig houden. Niet dat hij ooit één dag in Delft had gestudeerd, maar dat mocht de pret niet drukken. Binnen een jaar was W.A. een veel gevraagd ‘expert’. Men kan zich verbazen hoe een volstrekte leek binnen een jaar erelid van de World Commission on Water for the 21st Century én beschermheer van het Global Water Partnership wordt. Maar wie zich verbaast, weet niet hoe de monarchie werkt. Intussen was Willem-A. niet te stuiten en bezocht hij doorlopend workshops en symposia. Geen poel of plas in het land ontsnapte aan zijn aandacht. Alleen bij het wc-potwerpen in Rhenen op Koninginnedag 2012 viel hij even uit zijn rol, maar dat ving de RVD keurig op met een onzinbericht.

Ook internationaal was hij – zoals Máxima dat op het gebied van financiële inclusie is – in aanzien. Dat bleek uit zijn voorzitterschap van het United Nations Secretary-General’s Advisory Board on Water and Sanitation. ‘Als voorzitter levert hij wereldwijd een persoonlijke bijdrage aan het oplossen van water gerelateerde problemen’, juichte ooit het NOS -journaal. Dat moet de Limburgers hoop hebben gegeven.

Je zou denken dat toen de koning de catastrofe in Limburg aanschouwde, hij spontaan besloot zijn vakantie een weekje uit te stellen. Dan zou het ergste wel achter de rug zijn. Een van zijn taken is immers het tonen van betrokkenheid bij rampen. Maar Willem-Alexander vond het welletjes. Het overlijden van Peter R., toch ook een rampzalige gebeurtenis die het land in heftige beroering bracht, vermocht hem niet te bewegen een weekje langer te blijven en in ieder geval te wachten tot na diens uitvaart.

Noch de koning, noch Máxima, noch hun dochters, noch Rutte, noch al zijn adviseurs zijn kennelijk op het idee gekomen dat uitstel zeer gepast zou zijn, zo niet de enige optie.

Maar zo denkt onze koning niet. Vakantie in Griekenland heeft topprioriteit. Daarvoor moet alles wijken. Zon, zee, villa en speedboot. Daar draait het om. En wellicht was hij benieuwd of het hek om zijn perceel, waarvoor de Nederlandse belastingbetaler 461.000 euro heeft moeten neertellen (veiligheid!) een likje verf nodig had. Zo’n hek krijgt het door die zilte zeelucht hard te verduren. Kortom: een ramp.

 

 

 

The Crown, een Netflixserie over de Britse koninklijke familie, trekt drommen kijkers. Soms is het lastig uit te maken wat werkelijkheid is of fictie. De mensen die de serie bevolken zijn echt.

Wie kent niet koningin Elisabeth, prins Philip, Lady Di of een type als Margaret Thatcher? Het verhaal dat Netflix ons voorschotelt is echter deels fictie en dus niet historisch verantwoord. Het is ‘factie’, de stijl waarvan ook thrillerauteur Tomas Ross zich bedient: de personen zijn echt maar de gebeurtenissen zijn deels ontsproten aan de fantasie van de schrijver.

Ik heb er geen moeite mee, maar de Britse minister van Cultuur zou het liefst ingrijpen en iedere aflevering van The Crown voorzien van een waarschuwing dat het verhaal historisch niet klopt. Jonge kijkers die Lady Di of mevrouw Thatcher niet zelf hebben meegemaakt, zouden daarmee gebaat zijn.

Zo’n waarschuwing heeft wel wat, tenminste als je haar breed toepast. Elke keer als een lid van ons koningshuis – of voor mijn part de hele koninklijke familie – in het nieuws komt, wordt het bericht voorzien van een waarderingsteken. Iets in de zin van ‘waar’, ‘twijfelachtig’ of ‘kolder’. De waardering laten we over aan de Dienst Beoordeling Koningshuis (DBK). Zo leert de doorsneeburger dat niet alles wat de royals doen groots, interessant of bijzonder is. Integendeel. Als ze wat doen – ook wanneer ze de boel belazeren – waarderen we dat met een opgestoken duim, een frons (halve waarheid) of een pinocchio-teken wat staat voor leugen of ‘kolder’. We zouden zelfs de afbeelding van de koning, Máxima of over wie het ook maar gaat, een lange neus kunnen meegeven.

Amalia is een lastig geval. Als ze na haar achttiende maandelijks 125.000 euro gaat incasseren, verdient dat afkeuring. Maar het klopt wel want de Tweede Kamer heeft het bedrag, hoe bizar ook, goedgekeurd. Voor zo’n situatie die je overigens vaak in een monarchie aantreft – wel waar, maar niettemin volslagen idioot – moeten we nog een symbool ontwikkelen. Misschien via een prijsvraag?

Ander geval: Máxima sprak met het bestuur van Koninklijke Horeca over de misère die corona in de branche aanricht. Máxima kan absoluut niets voor hen doen, maar dat doet er niet toe. Het bestuur was blij met haar bezorgde glimlach en haar luisterend oor. In feite is het natuurlijk volksverlakkerij. De media (de NOS voorop) berichten erover en suggereren dat mevrouw iets voor de bedrijfstak kan betekenen. Nee dus. Een frons lijkt hier op zijn plaats.

Wat doen we met al die werkbezoeken van het koninklijk paar? Of met hun dolenthousiast geklap, afgelopen voorjaar, voor de mensen in de zorg? Vooruit, een duim voor hun applaus. Wát een empathie. Maar hoe zit het met hun werkbezoeken, die van hun belangstelling blijk moeten geven en die tegelijkertijd benadrukken hoe fantastisch hun empathisch vermogen en hun betrokkenheid is?

Die bezoeken zijn overbodig. Erger nog: als de koning een overwerkte afdeling in een ziekenhuis bezoekt waarvan het personeel radeloos is vanwege de extreme werkdruk, wordt alles stilgelegd. De koning komt! Complete afdelingen worden gesloten, straten in de omgeving afgezet en het overwerkte personeel in rotten van vier opgesteld om Zijne Majesteit te verwelkomen. Dat verdient minstens drie koldertekens op een rij.

Toen de Familie in oktober met het regeringsvliegtuig gratis op vakantie naar Griekenland toog, onderstreepte het koningspaar daarmee zijn totale gebrek aan inlevingsvermogen. En passant sprak er ook uit dat werkbezoeken vooral voor de bühne zijn. Hun videoboodschap met excuses, na terugkomst, was zo deep fake dat de leugentekens niet aan te slepen waren. Bij nader inzien is dat tekensysteem misschien geen goed idee. We weten toch wel dat vrijwel alles wat ze doen nep is.

Deze column verscheen eerder in: De Republikein, nummer 1, maart 2021

Op Prinsjesdag kan ik mijn hart ophalen. De ‘uitkeringen’ voor de leden van het koninklijk huis worden dan bekend gemaakt. Natuurlijk  is geld niet de reden waarom de monarchie zou moeten verdwijnen. In   de kern is het een niet-democratische instelling die in onze tijd geen bestaansrecht heeft en in Nederland eigenlijk ook nooit heeft gehad.  We kregen immers in 1813 een koning opgedrongen door de landen die een eind aan de heerschappij van Napoleon hadden gemaakt.

Het is wel eens lekker je te ergeren aan dat gesmijt met geld naar het koningshuis. Hoe gul heeft het kabinet de koning en zijn familie komend jaar weer bedacht? Terwijl essentiële werkers, zoals die in de zorg, geacht worden gewoon door te gaan met hun gesappel, krijgen de Oranjes, die moeilijk op een aanwijsbaar nuttige functie kunnen worden betrapt, er bakken met geld bij.

Geen salaris dus, maar een ‘uitkering’, al ligt die duizenden malen hoger dan die van de gewone uitkeringstrekker. Rutte-humor, zullen we maar zeggen. De vorstelijke uitkeringen gingen er jaloersmakend op vooruit: ruim 5 procent meer dan vorig jaar. De doorsnee burger moet het volgens de schatting van het CBS doen met slechts 0,8 procent.

Willem-Alexander krijgt op een paar duizend euro na een miljoen. Máxima moet het doen met krap vier ton en de gepensioneerde Beatrix krijgt 564.000 euro toegestopt. Prinses Amalia valt volgend jaar, als ze op 7 december meerderjarig wordt, ook in de prijzen. Voor de resterende drie weken van 2021 kan ze 110.000 euro tegemoetzien. Pas vanaf 2022 zal Amalia financieel volledig onafhankelijk van haar ouders zijn, dankzij een jaarlijks bedrag van 296.000 plus een vergoeding van 1.338.000 euro, want het kind heeft natuurlijk ook haar onkosten en ze moet haar personeel betalen. Maar al met al toch niet gek voor een tiener die nog op school zit.

De opvoeding van Máxima, die er altijd prat op gaat dat ze haar dochters financieel kort houdt om ze met geld vertrouwd te maken, is zo in een klap naar de ratsmodee. Naast hun uitkering (de A component) krijgen de uitkeringsgerechtigden een meer dan riante onkostenvergoeding (de B component). Daarnaast kan de familie kosten declareren als die gerelateerd zijn aan de uitoefening van het koningschap. Wat die kosten zijn bepalen ze zelf, geen hond die het controleert. Vergeet niet dat het Oranjes zijn en dat het om geld gaat. Overigens is het onmogelijk te weten wat het koningshuis in de praktijk kost. De kosten zijn verdeeld over vele departementen en de beveiligingskosten (tientallen miljoenen) worden om ‘veiligheidsredenen’ consequent buiten beeld gehouden. Als we alle kosten voor de monarchie volgens de officiële cijfers bij elkaar optellen komen we op ruim 45 miljoen euro. Structureel te laag. Vermoedelijk valt het werkelijke bedrag zes keer hoger uit.

De Kamer moet nog wel akkoord gaan met de ‘uitkeringen’. Volgens de Grondwet moet de begroting voor het koningshuis ieder jaar opnieuw worden vastgesteld in een afzonderlijke wet. Maar ach, na wat ritueel gemopper krijgt de de familie steevast wat het kabinet heeft voorgesteld. De hoop dat de hakken eens in het zand gaan, heb ik allang opgegeven. Daarvoor telt monarchie (nog) teveel aanhangers. Laat maar gaan, vindt de Kamer dan.

In mijn Oranje Zwartboek dat 15 oktober verschijnt, ga ik diep in op de (non)verdiensten van het Oranjehuis voor Nederland. Ik had die natuurlijk ook gemakkelijk in een tweetje kunnen opsommen, maar door ruime onderbouwing is het een tamelijk dik boek geworden. Een aanrader voor alle Oranjefans. En voor mensen die hun gelijk bevestigd willen zien.

Tot slot nog een veel gehoorde opmerking: ‘Ja, maar een president kost ook geld’. Natuurlijk is dat zo. Hij of zij krijgt een salaris (volgens de Balkenende-norm) en uiteraard een knappe dienstwoning (denk aan het Catshuis). Maar we hoeven niet zijn vrouw, zijn ouders en zijn oudste zoon of dochter onder geld te bedelven. We hoeven niet drie paleizen te onderhouden, evenmin als een eigen trein, een privé touringcar en een vloot auto’s. Van belastingvrijstelling is ook geen sprake.

Reactie NIOD: Het NIOD heeft kennis genomen van het verschijnen van Het Instituut van Gerard Aalders. Het Instituut is een persoonlijk relaas, en gaat voor een belangrijk deel over conflicten tussen personen die in meerderheid al geruime tijd niet meer werkzaam zijn bij het NIOD. Om reden van privacy is het NIOD als werkgever niet gemachtigd om mededelingen te doen aangaande interne, persoonlijke aangelegenheden.

Wel hechten wij er aan vast te stellen dat Gerard Aalders, in de jaren waarin hij als onderzoeker in dienst van het NIOD was, al dan niet op eigen titel, alles heeft kunnen publiceren wat hij wenste te publiceren.

Reactie voormalig NIOD-directeur Hans Blom: „Het boek en de inhoud daarvan zijn mij bekend. Ik heb besloten daarop niet te reageren.”

Reactie voormalig NIOD-bestuurslid Jan Bank: „Ik laat zijn beweringen voor rekening van de heer Aalders en heb verder niet de behoefte om te reageren.”

Bovenstaande reacties stonden vandaag, 18 april, in NRC die mij had geïnterviewd over mijn nieuwe boek. In Het Instituut beschrijf ik hoe directie en bestuur van het NIOD zich menigmaal zonder noemenswaardig tegenstribbelen schikten naar de wensen van politiek Den Haag en Soestdijk. Ik baseer mijn boek voor een belangrijk deel op correspondentie en rapporten die werden geproduceerd naar aanleiding van onderzoeken die ik uitvoerde. Als ik onderzoek doe, krijg je de resultaten van mijn bevindingen. Met gedroomde of gewenste uitkomsten van opdrachtgevers houd ik uit principe geen rekening. Directie en bestuur gingen daar niet altijd in mee en gooiden zo de naam van het NIOD als onafhankelijk geschiedenisinstituut te grabbel.

Het boek is dus geen ‘persoonlijk relaas’ en het gaat evenmin over conflicten met mensen die ‘al geruime tijd niet meer werkzaam zijn bij het NIOD.’ Het gaat in essentie over het NIOD, dat als gerenommeerd wetenschappelijk instituut helemaal niet zo onafhankelijk was als zijn reputatie doet vermoeden. Het schikte zich al te slaafs naar de wensen van Den Haag en het koningshuis. Dát was de oorzaak van de conflicten waarin ik als onderzoeker verzeild raakte. Ik heb me altijd tegen externe inmenging verzet, hetgeen hevige spanningen opleverde met directie en bestuur. Dát is het onderwerp van mijn boek.

Loe de Jong liet zich niet overdonderen door politici en ministers en weerstond ook zware druk als het ging over het koningshuis. Dat hij een zwak had voor het koningshuis, met name voor koningin Wilhelmina, deed daar niets aan af. In mijn tijd op het NIOD (1993-2010) was die onafhankelijkheid vaak ver  te zoeken.  Soms vreesde ik zelfs voor mijn baan. Om dat nu af te doen als ‘conflicten tussen personen’ is meer dan ridicuul. Dat het NIOD zich in zijn reactie ook nog verschuilt achter redenen van privacy is te bizar voor woorden.

De reactie van Blom kan ik, in tegenstelling tot die van Bank, wel waarderen. Bank doet alles af als ‘beweringen’. Dat is een rare uitspraak voor een bestuurslid dat verondersteld wordt garant te staan voor onafhankelijke geschiedschrijving. Bank zat met de chef van de afdeling onderzoek, Peter Romijn, in de begeleidingscommissie van de affaire Sanders, het boek waarin het NSDAP-lidmaatschap van prins Bernhard wordt onthuld.

Bank schikte zich zonder morren naar de wensen van Den Haag en Soestdijk. Als de kwestie niet was uitgelekt naar Het Parool was het boek wellicht nooit verschenen. Bank heeft zijn overwegingen en tekstsuggesties die bedoeld waren om het gedrag van de prins – waar ook maar mogelijk – te vergoelijken, uitgebreid op papier gezet. Zijn opmerkingen, bedenkingen én pogingen tot vergoelijking liggen ten grondslag aan de passages in het boek die gaan over het nazilidmaatschap van Bernhard. Ik baseer me, kortom, op zijn eigen teksten. Dat Bank dat nu meent te kunnen afdoet als ‘beweringen’ vind ik verbijsterend.

Op internet en YouTube zijn interviews te zien n.a.v. het verschijnen van Het Instituut:
Café Weltschmerz/Argus:

Radio 1 Kunststof:  https://www.nporadio1.nl/kunststof/onderwerpen/498882-gerard-aalders-historicus-schrijver

Mijn gebrek aan naastenliefde

Het is niet de gewoonte op recensies van je boeken te reageren, maar een blogje moet kunnen. Tenslotte hoef je je niet alles te laten welgevallen. Zeker niet van Oranjeminnende recensenten, die er niet tegen kunnen dat een lid van het Koninklijk huis wordt beschreven op een manier die hun niet zint.

De toon van de recensies is extra fel omdat ze van CDA- en GVP-huize zijn. De heren voelen zich dubbel gepakt omdat ik behalve Wilhelmina`s functioneren ook haar geloof van wat kritische noten heb voorzien.

In het Reformatorisch Dagblad (11-06-2018) brandt Pieter Verhoeve mij volledig af en in het Friesch  Dagblad (02-06-2018) krijg ik op mijn kop van Bearn Bilker. Verhoeve is voorzitter van de Koninklijke Bond van Oranjeverenigingen, burgemeester van Oudewater en GPV-lid. Bilker is CDA-er, burgemeester van Kollumerland en Nieuwkruisland en geldt als een kenner van het Oranjehuis.

Bilker was zo vriendelijk mij zijn recensie toe te sturen. We hadden wel eens email-contact gehad, en ik vond zijn geste heel aardig. Zoals dat hoort heb ik hem daarvoor bedankt.
Wat mij aan beide recensies stoorde was hun opmerking dat ik geen of slecht literatuur- en archiefonderzoek had gedaan. Het boek zou nergens op zijn gebaseerd.
Voor hun lezers moet dat een hele opluchting zijn geweest, want die konden na die geruststellende woorden weer rustig gaan slapen. Niets aan de hand immers? Helaas voor hen is het een bewering, die op vrijwel elke bladzijde van Wilhelmina met kloeke voetnoten wordt gelogenstraft. Ze komen trouwens geen van beiden met ook maar één voorbeeld.

Als extra geruststelling haalt Verhoeve wijlen Cees Fasseur aan, mijn liefste vijand. Die had inderdaad nooit een  goed woord voor me over en Verhoeve citeert hem dan ook gretig.
Wat ik deed (volgens Fasseur) was niets anders dan het verzamelen van ‘vermoedens, geruchten, loze beweringen en dat dan zo’n beetje aan elkaar schrijven.’ Tsja. Als de hofbiograaf dat beweert, zal het wel waar zijn, redeneert de baas van de Bond van Oranjeverenigingen.
Hij beweert trouwens ook dat iedere onderzoeker toegang kan krijgen tot het Koninklijk Huisarchief (KHA). Dat is onzin. Het KHA schrijft zelf: ‘De periode na 1934 is niet toegankelijk voor derden’.    Mij werd trouwens ook de toegang vóór 1934 ontzegd, zoals Verhoeve op p. 107 van mijn boek (noot 166) had kunnen lezen.

Bilker op zijn beurt huldigt Fasseur als de man die hem juist de ogen voor de échte Wilhelmina heeft geopend. Het is jammer dat Bilker mijn boek hardnekkig een biografie noemt, hoewel ik op p. 19 toch ten zeerste heb benadrukt dat het geen biografie is, maar een poging haar feitelijke rol in ballingschap te laten zien.

De teneur van beide stukken ten aanzien van mijn boek is helder: broddelwerk, nergens op gebaseerd en rijp voor de vuilnis. Ik had van deze trouwe Oranjevazallen niet anders verwacht.

In het derde hoofdstuk heb ik de internationale verhoudingen tijdens de oorlog beschreven. Wilhelmina komt in dat hoofdstuk niet eens voor. Verhoeve vindt dat deel van mijn boek ‘bondig en boeiend beschreven’, maar is ook van mening dat hoofdstuk 3 niet in het boek thuishoort.
Vreemd, want ik wilde de onzinnige bewering ontzenuwen dat Wilhelmina in het internationale krachtenveld een rol van enige betekenis heeft gespeeld. Roosevelt en Churchill namen haar niet eens serieus. Exact om die reden komt ze in het hoofdstuk niet voor.

Instemmend haalt Verhoeve de opvatting van de gereformeerde historicus Van Deursen aan, die vond dat geschiedschrijving een vorm van naastenliefde is voor hen die zijn overleden. Maar helaas: ‘Aalders houdt zich daar niet aan.’ Nee, natuurlijk niet. Als je daarin meegaat, zou Hitler alleen nog door een harde nazi en Stalin uitsluitend door een gestaalde communist kunnen worden beschreven.

En Wilhelmina door een doorgewinterde oranjeklant.  Zoals een Bilkner of een Verhoeve.

Verklaring J&B
Geachte mr. Kaaks,

Onder verwijzing naar uw verzoek van maandag jl., verklaar ik hierbij het volgende naar aanleiding van het geschil tussen de familie Van Maasdijk en de heer Fasseur.

Juliana & Bernhard (J&B) van historicus Cees Fasseur is een buitengewoon leesbaar boek dat steunt op uitgebreid archiefonderzoek in Nederlandse archieven. Uniek is dat de heer Fasseur gebruik heeft mogen maken van het Koninklijk Huisarchief dat als formele privé-instelling slechts toegankelijk is voor onderzoekers  die daarvoor speciaal toestemming hebben verkregen van de eigenaresse, H.M. de Koningin, om haar moverende redenen.

Van zijn visie op de beide hoofdfiguren in het hierboven aangehaalde werk heeft de heer Fasseur nooit een geheim gemaakt: in het openbare debat en op opiniepagina’s heeft hij zijn sympathie voor prins Bernhard regelmatig en onomwonden uitgedragen.

Men kan het daarmee wel of niet eens zijn, het onderstreept nog eens dat in de geschiedschrijving objectiviteit en waardevrije oordelen een illusie zijn, al zal vrijwel iedere moderne historicus zich inspannen het objectiviteitsideaal zo goed als mogelijk is na te streven. In J&Bis dat slechts matig gelukt. Soms wordt zelfs de indruk gewekt dat objectiviteit synoniem is met sympathie die in dit geval primair uitgaat naar de prins en pas in de tweede naar H.M. de Koningin. De prins-gemaal heeft evident de onverdeelde genegenheid wat soms heeft geleid tot onevenwichtige, bevooroordeelde passages in een boek dat niettemin door velen hogelijk wordt gewaardeerd.

De paragraaf over de zaak Duyff waarin de vermeende wapenhandel van de prins en zijn bemoeienis met het voormalige Nederlands-Indië wordt behandeld geeft de meest treffende voorbeelden van die vooringenomenheid. Archiefmateriaal dat de prins in een ander dan een sympathiek daglicht stelt, wordt genegeerd of weggewoven zoals ik uit eigen onderzoek heb kunnen constateren. De Duyff-kwestie wordt beschreven aan de hand van een aantal rapporten van de Koninklijke Marechaussee met de strekking waarvan de heer Fasseur zich duidelijk niet kan of wil verenigen. De inhoud van de rapportages is niet altijd in heldere bewoordingen gesteld en niet zelden roepen ze meer vragen op dan ze beantwoorden. Die vaagheid vereist veel extra onderzoek en dus tijd, temeer daar de rapporten veel potentieel verontrustende informatie bevatten.  Die tijd heeft de auteur zichzelf niet gegund en dat heeft ernstige gevolgen gehad voor de uiteindelijke tekst van J&B.

In plaats van zijn research te verdiepen en te verbreden heeft de heer Fasseur ervoor gekozen om de rapporten te ridiculiseren en te bagatelliseren.  Aan de grote bezorgdheid over het gedrag van de prins die uit de rapporten naar voren komt (en waardoor niet alleen de naam van het Koninklijk Huis maar ook die van de Nederlandse staat dreigde te worden bezoedeld) gaat hij geheel voorbij, terwijl het toch niet de minsten waren die hun grote bezorgdheid over het gedrag van de prins ventileerden: minister-president Willem Drees en zijn secretaris-generaal Cees Fock, de directeur van het kabinet van de Koningin, mevrouw M. Tellegen, de minister van Oorlog en niet in de laatste plaats zijn eigen echtgenote H.M. de Koningin.

De heer Fock wordt, net als de heer Van Maasdijk denigrerend afgedaan als een `Wichtigtuer’, de chef van de Marechaussee die verantwoordelijk was voor de rapporten is plotseling een gefrustreerde figuur die een `inlichtingenbureautje’  leidt (let op het verkleinwoord) en van daaruit een `uitzichtloze strijd’ voert, echter zonder de lezer te informeren waarom dat gevecht zo uitzichtloos was. Prof. Willem Duyff, een goede vriend van de prins maar door de Koninklijke Marechaussee opgevoerd als de centrale figuur in de affaire waarbij de naam van de prins herhaaldelijk in negatieve termen viel, wordt weggezet als de kwade genius. En dat niet alleen. Hij laat niet na te benadrukken dat hij verloederd is, aan de drank is geraakt, op vrouwen jaagt en uniformgeil is.

Toch hadden de rapporten, hoe onvolledig en zelfs verwarrend soms ook, gezien de namen van de vele beruchte illegale wapenhandelaren die erin voorkwamen, de onderzoeker moeten alarmeren.  De hierboven aangehaalde bezorgde mensen (Drees c.s.) kenden die namen wél, wat extra voedsel gaf aan hun bezorgdheid. Het onderzoek ging immers primair over wapenhandel waarbij prins Bernhard via intermediairs zou zijn betrokken.

De heer Fasseur verzuimt curieus genoeg de identiteit van de genoemde personen na te trekken en voor de hand liggend nader onderzoek in buitenlandse archieven laat hij achterwege. Om een versleten maar in dit geval trefzekere uitdrukking te bezigen: `van de prins geen kwaad’. Ik vrees dat vanuit dat standpunt een beeld van de prins is geschetst die eerder op sympathie dan op gedegen, breed historisch onderzoek is gebaseerd. In laatste instantie heeft die visie geleid tot onnodige negatieve karakteriseringen van mensen die kritiek hadden op Zijne Koninklijke Hoogheid, de wenselijkheid van zijn activiteiten in twijfel trokken of een al dan niet vermeende kwalijke invloed op hem uitoefenden.  Dat laatste wordt buitengewoon helder door de heer Fasseur zelf verwoord wanneer hij schrijft : ‘Het was bij de prins weer het gebruikelijke patroon: loyaliteit aan oude vrienden die vaak verkeerde vrienden waren of werden’ (mijn cursivering).  Met andere woorden: de prins treft zelden blaam en als hij door eigen toedoen in een hachelijke situatie verzeild dreigt te raken wordt de verantwoordelijkheid, verwoord in negatieve kwalificaties die zonder meer als beledigend kunnen worden opgevat, afgewenteld op derden. Van objectiviteit is dan geen sprake meer.

Vastgesteld kan worden dat dit in het boek er onder meer toe heeft geleid dat Fasseur enkele derden niet alleen raillerend maar zelfs afbrekend heeft beschreven. Dit geldt in het bijzonder voor zijn beschrijving van de heer Van Maasdijk. Van Maasdijk is door Fasseur aangeduid als een intrigant met kwade en verraderlijke intenties, en wordt door hem aangeduid als onder meer: onrustzaaier, paard van Troje, man met “een boosaardig karakter”, “scheurmaker” in het huwelijk tussen H.M. de koningin en prins Bernhard etc.  Deze typeringen en aanduidingen van Van Maasdijk zijn wetenschappelijk niet te verantwoorden. A fortiori, op grond van de feiten die mij uit eigen onderzoek bekend zijn, en ook aan Fasseur bekend behoren te zijn, kunnen deze kwalificaties en verdachtmakingen naar mijn overtuiging beslist niet worden gerechtvaardigd.  Ik ben uiteraard bereid dit op verzoek voor de rechtbank als getuige deskundige onder ede te herhalen en nader toe te lichten.

Met vriendelijke groet,

Dr. Gerard Aalders.
Amsterdam, 27 januari 2010

Boeken