Berichten

Als Amalia op 7 december 2021 jarig wordt, verandert er niets. Althans dat mogen we hopen voor haar. Ze is dan wel het enige meisje in Nederland dat kan bogen op een biografie, hoewel dat een groot woord is voor het beperkte aantal pagina’s dat
Claudia de Breij over haar nieuwe vriendin heeft afgescheiden.

Van alle kanten wordt mij gevraagd of ik het ga lezen. Nee, dat ga ik niet doen. Ik lees nooit reclamedrukwerk.  Toen ik een aantal krantenberichten over het boekje had gelezen, wist ik wel wat er in stond. Ik liet me zelfs overtuigen dat Amalia een fantastische meid is met een bijbaantje in een strandtent.

Natuurlijk heb ik niets tegen Amalia, noch tegen haar zusters of haar vader en in iets mindere mate haar moeder. Het zijn allemaal slachtoffers van de grondwet, die hen opschepen met het koningschap en ons met de monarchie. Ik weet niet wat erger is; zelf denk ik het laatste.

Amalia heeft trouwens gezegd dat ze de glamour rond het koningschap wel leuk vindt. Gelukkig niet het gemekker dat het zo vreselijk zwaar is. Ze geeft haar leven aan Nederland, zei ze ook, wat natuurlijk een stuk minder drastisch is dan haar leven geven voor Nederland. Haar over-overgrootmoeder, koningin Wilhelmina, verlangde daar zelfs naar: ‘Was ik maar op de Grebbeberg gestorven’, verzuchtte ze toen ze na een smadelijke vlucht in mei 1940 comfortabel in Londen vertoefde.

Het gaat me hier niet om Amalia’s biografietje, maar om haar aanstaande verjaardag. Dan wordt ze meerderjarig en mag ze de troon bestijgen. Daar heeft ze nu nog geen zin in en van mij hoeft het nooit.  Maar als haar vader binnenkort onder de tram mocht komen of anderszins het leven laat bij een fataal ongeluk wordt Amalia koningin. Nederland zou in dat geval internationaal voor paal staan met een tienermeisje als staatshoofd.

Amalia heeft in dat geval liever dat haar moeder dan een jaar of wat regentes wordt en de koninklijke taken voor haar waarneemt. Dat is ook helemaal niet moeilijk. Iedereen kan het maar niemand – behalve de eerstgeborene in het koninklijke gezin – mag het.  Of de eerstgeborene dom of intelligent is, maakt niet uit. Het leven bestaat uit handtekeningen zetten onder wetten (die je niet eens hoeft te lezen, als je geen zin hebt), wuiven naar het publiek, benoemen en ontslaan van ministers (een formaliteit van eens in de vier jaar, tenzij een kabinet valt) en nog een paar vrij onbenullige dingen.

En uiteraard klagen dat je te weinig privacy hebt en zo keihard moet werken dat je wel een speedbootje van 2 miljoen hebt verdiend, zoals Máxima met droge ogen aan Matthijs van Nieuwkerk vertelde in een volstrekt onbenullig interview.

De RVD waakt ervoor dat er geen onvertogen woord over het koningshuis naar buiten komt. Dat gold voor het Van Nieuwkerk-interview, maar ook voor het boekje van De Breij. Ze vertelde dat ze nauwelijks iets hoefde te schrappen. Dat geloof ik direct. Als je jezelf zelfcensuur oplegt en alleen gezellige vragen stelt, hoeft de RVD het rode potlood nauwelijks te hanteren.

Nog even terug naar haar 18e verjaardag en een eventueel fataal ongeluk van haar vader. We krijgen in dat geval een tiener op de troon. Weliswaar met een gymnasiumdiploma, maar dat staat – gezien de taken die haar te wachten staan – gelijk met paarlen voor de zwijnen. Voor die zwijnen krijgt ze trouwens ruimhartig subsidie, als de beesten tenminste op kroondomein Het Loo vertoeven. Voor haar koningin zijn, krijgt Amalia een jaarlijkse ‘uitkering’ van ruim een miljoen euro, plus vele miljoenen voor personeel en andere kosten.

Verantwoordelijkheid draagt ze niet. Die hebben de ministers overgenomen. Ze kan beweren en doen en laten wat ze wil, ze kan niet verantwoordelijk worden gesteld. En dat voor meer dan een miljoen per jaar. Een president als Biden of Macron, met een tikkeltje meer verantwoordelijkheid voor het wel en wee van hun landen, krijgen jaarlijks circa 350.000 euro.

Ze krijgt ook gratis een werk- en een woonpaleis tot haar beschikking. Voor het onderhoud van het meubilair krijgt ze jaarlijks een bedrag van in de tonnen, terwijl de overheid het feitelijke onderhoud voor zijn rekening neemt. Afgezien van een stroom aan subsidies, zoals voor Het Loo en het Koninklijk Huisarchief, krijgt ze haar eigen trein, auto’s, een luxe touringcar en paardenstallen. Natuurlijk mag ze gratis gebruik maken van het regeringsvliegtuig en als dat niet beschikbaar is van een Gulfstream of een ingehuurd toestel.

Ons tienerstaatshoofd wordt dus wel heel erg in de watten gelegd, zonder dat er iets noemenswaardigs tegenover staat. Overigens gaat dat argument niet alleen voor tieners maar voor alle leeftijden op: het koningschap is een zwaar overbetaalde functie zonder enige verantwoordelijkheid. En tot in de vezels ondemocratisch want ons staatshoofd wordt niet gekozen. De wieg bepaalt wie hier staatshoofd wordt.

Wie dat beseft, wordt vanzelf republikein.

Voor Paal gezet

Kroonprinses Amalia heeft afstand gedaan van haar uitkering. 4000 euro per dag komt neer op een kleine 1,5 miljoen per jaar. Ik denk te weten hoe zij (of eigenlijk haar ouders) tot dat besluit zijn gekomen en streel me met de gedachte dat mijn Oranje Zwartboek daaraan een bijdrage heeft geleverd.

Uit betrouwbare bron heb ik gehoord dat Oranje Zwartboek op het nachtkastje van de koning lag. Ik denk dat hij het zelfs heeft gelezen en dat hij in samenspraak met zijn vrouw heeft besloten afstand te doen van Amalia’s geld. Om mij te pesten. Ik had namelijk geschreven dat de Belgische kroonprinses afstand van haar ‘donatie’ had gedaan en suggereerde dat Amalia hetzelfde zou moeten doen. Maar ik was sceptisch en dat heeft achteraf uitstekend gewerkt. Ik schreef namelijk dat de kans miniem was dat de Oranjes het Belgische voorbeeld zouden volgen. Het zijn en blijven ten slotte inhalige Oranjes. Geld is geld. Dus dat ging niet gebeuren. Dacht ik.

Ik kan me voorstellen dat zich in de echtelijke sponde, nadat W.A. mijn sceptische opmerking tot zich had genomen, een gesprek ontspon: ‘Máx, we moeten die Aalders eens goed voor joker zetten. Laten we het voorbeeld van prinses Elisabeth volgen. Onze populariteit daalt met de dag en dit lijkt me een uitgelezen kans om daar iets tegen te doen.’ W.A. zag er een geweldige PR-stunt in. Máxima, al net zo tuk op geld als haar man, zag het aanvankelijk niet zitten. ‘Het is wél geld, Willy. En alles is toch al duurder door die corona’.

Maar na enig gepeins zag Máxima toch een oplossing. Hun jaarlijkse uitkering lag vast, maar met de B-component (de onkostenvergoeding) viel best te rommelen. Van controle was geen sprake. Als het maar ‘ten dienste stond van het koningschap’ stond. Dat had ze geleerd van schoonmoeder Beatrix, die dat ‘ten dienste staan’ tot op het bot had uitgebuit. Geen cent liet ze liggen.

Ze mijmerde hoe ze die 1,5 miljoen euro over hun beider B-component konden spreiden. Als ze nou eens ieder 7,5 ton …. Dat viel niemand op en áls er toch iemand over zou vallen hadden ze altijd Mark nog om de boel glad te strijken. Op Rutte konden ze zich blindelings verlaten; dat had hij vaak genoeg bewezen.

De koning aarzelde even, zag nog allerlei beren op de weg, maar zijn echtgenote pakte stevig door. Ze was nu zelfs enthousiast en hield haar man voor dat de indiening van de nieuwe begroting op Prinsjesdag absoluut gedonder zou opleveren. Dat had hij toch zelf meegemaakt? ‘Wat moet zo’n snotaap met al dat geld’? had Andrée van Es nog geroepen. Hetzelfde dreigde nu weer. Gelazer in de pers, gemok in de Tweede Kamer en boosheid in het land. Allemaal waar. Het idee van Máx het probleem budgettair neutraal op te lossen, was erg verleidelijk. Bovendien: na september zou het niet voorbij zijn, want als Amalia in december, na haar achttiende verjaardag, ging cashen zou het gelazer opnieuw beginnen. ‘Willen we dat?’ Ze waren het snel eens. Nee, dat willen ze niet.

Er restte nog één probleempje. Hoe het nieuws bekend te maken? Het is immers hoogst ongebruikelijk dat een brief van een lid van het Koningshuis aan de minister-president openbaar wordt gemaakt. Zeker in privékwesties. Dat was nooit eerder vertoond en het ging tegen alle regels in.

Dan maar een gok: Als Amalia Rutte nou eens een handgeschreven brief schreef en die op internet liet zetten of desnoods liet uitlekken? Iedereen zou vertederd zijn, al was het maar dat pubers tegenwoordig geen handgeschreven brieven meer schrijven. Willy: ‘En dan staat die Aalders echt voor paal!’ Aldus geschiedde.

Deze column verscheen eerder in De Republikein, september 2021, jaargang 17

 

 

 

Wie denkt dat de sociale antenne van het koningspaar na hun fel bekritiseerde reis naar Griekenland – vorig jaar herfst – is
bijgesteld, zit er fors naast. Hun kapitale villa met bootje (twee miljoen) trekt onweerstaanbaar. Wat er in Nederland gebeurt,
lijkt het echtpaar nauwelijks te interesseren, al doen ze hun uiterste best het tegendeel uit te stralen. Bewogen woorden over de moord op
Peter R. de Vries en veel vertoon van ontzetting over de watercatastrofe in Limburg. Máxima toont dan haar meest betrokken gezicht,
alsof ze op het punt staat in huilen uit te barsten. Maar een dag later reisden ze per regeringsvliegtuig – de flight tracker uitgeschakeld – spoorslags af naar hun paradijsje in Kranidi.
Als ze echt hadden meegeleefd, hadden ze hun vakantie een weekje uitgesteld. Al was het maar voor de P.R.

Dat het koninklijke gezin hun vakantie niet hebben opgeschort laat zien, dat hun maatschappelijk antenne nog steeds onder de oranjerode roest zit. Het Belgische koningspaar laat zich geregeld in de rampgebieden zien, maar Willem-Alexander en Máxima hielden het na een haastig bezoekje voor gezien. Terwijl watersnoodrampen een hobby van de familie zijn. Koning Willem III kon je voor een watersnood uit zijn bed halen. Hij toonde dan zijn betrokkenheid door financiële steunverlening, wat niet echt des Oranjes is. Willem-Alexander zag het bezoek aan Limburg echter eerder als een puzzel die snel moest worden opgelost. Griekenland lonkte en dan had hij voor zijn vertrek ook nog die verdomde foto shoot in de paleistuin.

Limburg was een logistieke puzzel, die hij samen met gouverneur Johan Remkes en de betrokken burgemeesters had kunnen oplossen. Een nachtmerrie! Maar alles was uiteindelijk – vraag niet hoe! – toch opgelost. Voor de camera’s toonde hij, te midden van kolkend water – samen met Máxima -, zijn immense betrokkenheid.

Tenslotte  gaat het om het plaatje. Dat is nooit duidelijker geworden dan deze keer in Limburg.

Het stel leed intens mee, zo straalde van hun gezichten af. De koning heeft gelukkig veel verstand van water. Dat bleek in 1997 toen hij plotseling verklaarde dat hij zich met watermanagement ging bezig houden. Niet dat hij ooit één dag in Delft had gestudeerd, maar dat mocht de pret niet drukken. Binnen een jaar was W.A. een veel gevraagd ‘expert’. Men kan zich verbazen hoe een volstrekte leek binnen een jaar erelid van de World Commission on Water for the 21st Century én beschermheer van het Global Water Partnership wordt. Maar wie zich verbaast, weet niet hoe de monarchie werkt. Intussen was Willem-A. niet te stuiten en bezocht hij doorlopend workshops en symposia. Geen poel of plas in het land ontsnapte aan zijn aandacht. Alleen bij het wc-potwerpen in Rhenen op Koninginnedag 2012 viel hij even uit zijn rol, maar dat ving de RVD keurig op met een onzinbericht.

Ook internationaal was hij – zoals Máxima dat op het gebied van financiële inclusie is – in aanzien. Dat bleek uit zijn voorzitterschap van het United Nations Secretary-General’s Advisory Board on Water and Sanitation. ‘Als voorzitter levert hij wereldwijd een persoonlijke bijdrage aan het oplossen van water gerelateerde problemen’, juichte ooit het NOS -journaal. Dat moet de Limburgers hoop hebben gegeven.

Je zou denken dat toen de koning de catastrofe in Limburg aanschouwde, hij spontaan besloot zijn vakantie een weekje uit te stellen. Dan zou het ergste wel achter de rug zijn. Een van zijn taken is immers het tonen van betrokkenheid bij rampen. Maar Willem-Alexander vond het welletjes. Het overlijden van Peter R., toch ook een rampzalige gebeurtenis die het land in heftige beroering bracht, vermocht hem niet te bewegen een weekje langer te blijven en in ieder geval te wachten tot na diens uitvaart.

Noch de koning, noch Máxima, noch hun dochters, noch Rutte, noch al zijn adviseurs zijn kennelijk op het idee gekomen dat uitstel zeer gepast zou zijn, zo niet de enige optie.

Maar zo denkt onze koning niet. Vakantie in Griekenland heeft topprioriteit. Daarvoor moet alles wijken. Zon, zee, villa en speedboot. Daar draait het om. En wellicht was hij benieuwd of het hek om zijn perceel, waarvoor de Nederlandse belastingbetaler 461.000 euro heeft moeten neertellen (veiligheid!) een likje verf nodig had. Zo’n hek krijgt het door die zilte zeelucht hard te verduren. Kortom: een ramp.

 

 

 

The Crown, een Netflixserie over de Britse koninklijke familie, trekt drommen kijkers. Soms is het lastig uit te maken wat werkelijkheid is of fictie. De mensen die de serie bevolken zijn echt.

Wie kent niet koningin Elisabeth, prins Philip, Lady Di of een type als Margaret Thatcher? Het verhaal dat Netflix ons voorschotelt is echter deels fictie en dus niet historisch verantwoord. Het is ‘factie’, de stijl waarvan ook thrillerauteur Tomas Ross zich bedient: de personen zijn echt maar de gebeurtenissen zijn deels ontsproten aan de fantasie van de schrijver.

Ik heb er geen moeite mee, maar de Britse minister van Cultuur zou het liefst ingrijpen en iedere aflevering van The Crown voorzien van een waarschuwing dat het verhaal historisch niet klopt. Jonge kijkers die Lady Di of mevrouw Thatcher niet zelf hebben meegemaakt, zouden daarmee gebaat zijn.

Zo’n waarschuwing heeft wel wat, tenminste als je haar breed toepast. Elke keer als een lid van ons koningshuis – of voor mijn part de hele koninklijke familie – in het nieuws komt, wordt het bericht voorzien van een waarderingsteken. Iets in de zin van ‘waar’, ‘twijfelachtig’ of ‘kolder’. De waardering laten we over aan de Dienst Beoordeling Koningshuis (DBK). Zo leert de doorsneeburger dat niet alles wat de royals doen groots, interessant of bijzonder is. Integendeel. Als ze wat doen – ook wanneer ze de boel belazeren – waarderen we dat met een opgestoken duim, een frons (halve waarheid) of een pinocchio-teken wat staat voor leugen of ‘kolder’. We zouden zelfs de afbeelding van de koning, Máxima of over wie het ook maar gaat, een lange neus kunnen meegeven.

Amalia is een lastig geval. Als ze na haar achttiende maandelijks 125.000 euro gaat incasseren, verdient dat afkeuring. Maar het klopt wel want de Tweede Kamer heeft het bedrag, hoe bizar ook, goedgekeurd. Voor zo’n situatie die je overigens vaak in een monarchie aantreft – wel waar, maar niettemin volslagen idioot – moeten we nog een symbool ontwikkelen. Misschien via een prijsvraag?

Ander geval: Máxima sprak met het bestuur van Koninklijke Horeca over de misère die corona in de branche aanricht. Máxima kan absoluut niets voor hen doen, maar dat doet er niet toe. Het bestuur was blij met haar bezorgde glimlach en haar luisterend oor. In feite is het natuurlijk volksverlakkerij. De media (de NOS voorop) berichten erover en suggereren dat mevrouw iets voor de bedrijfstak kan betekenen. Nee dus. Een frons lijkt hier op zijn plaats.

Wat doen we met al die werkbezoeken van het koninklijk paar? Of met hun dolenthousiast geklap, afgelopen voorjaar, voor de mensen in de zorg? Vooruit, een duim voor hun applaus. Wát een empathie. Maar hoe zit het met hun werkbezoeken, die van hun belangstelling blijk moeten geven en die tegelijkertijd benadrukken hoe fantastisch hun empathisch vermogen en hun betrokkenheid is?

Die bezoeken zijn overbodig. Erger nog: als de koning een overwerkte afdeling in een ziekenhuis bezoekt waarvan het personeel radeloos is vanwege de extreme werkdruk, wordt alles stilgelegd. De koning komt! Complete afdelingen worden gesloten, straten in de omgeving afgezet en het overwerkte personeel in rotten van vier opgesteld om Zijne Majesteit te verwelkomen. Dat verdient minstens drie koldertekens op een rij.

Toen de Familie in oktober met het regeringsvliegtuig gratis op vakantie naar Griekenland toog, onderstreepte het koningspaar daarmee zijn totale gebrek aan inlevingsvermogen. En passant sprak er ook uit dat werkbezoeken vooral voor de bühne zijn. Hun videoboodschap met excuses, na terugkomst, was zo deep fake dat de leugentekens niet aan te slepen waren. Bij nader inzien is dat tekensysteem misschien geen goed idee. We weten toch wel dat vrijwel alles wat ze doen nep is.

Deze column verscheen eerder in: De Republikein, nummer 1, maart 2021

De Dip van de Koning

Het vertrouwen in Willem-Alexander is gekelderd van 76 procent dit voorjaar naar 47 procent eind december. Sneu natuurlijk voor onze koning. Ook zal hij behoorlijk op zijn lazer krijgen van moeder Beatrix, die dit soort dingen niet kan verkroppen. Anderzijds vond Beatrix, toen ze nog koningin was, peilingen weinig meer dan momentopnames, die de waan van de dag weerspiegelden. Ik vrees dat ik het voor deze ene keer met haar eens ben. Wim-Alex hoeft zich nog geen zorgen te maken. Het komt wel weer goed.

Zijn populariteit wordt meestal gemeten met vragen in de trant van: ‘hoe vind je dat de koning het doet?’ Aangezien het gros van de bevolking geen flauw idee heeft van de werkelijke functies van de koning, is het een schot-voor-open-doel-vraag. Als de koning vriendelijk wuift of een zorgmedewerker een schouderklop geeft, is het al gauw dik in orde. Fantastische koning hebben we toch. Dat geldt ook voor Máxima, die als echtgenote van een miljardair de armen in deze wereld aan een bankrekening wil helpen. Dan kunnen ze een bedragje overmaken waarover ze in werkelijkheid nooit zullen beschikken. Ze vliegt daartoe de wereld rond in opdracht van de VN. De kosten, 150.000 euro per jaar, zijn voor ons. Fantastische koningin hebben we toch.

En allebei zo meelevend en invoelend. Zo klapten ze in het voorjaar hartstochtelijk mee voor de zorgmedewerkers. Dat kostte niets (altijd een doorslaggevend argument voor de Oranjes) en het kwam lekker solidair over. Dat bleek ook uit de peilingen.

Ze gingen beiden veel op ‘werkbezoek’ om te kijken hoe corona in de praktijk uitpakte. Dat konden ze uiteraard ook prima opmaken uit de vele programma’s en artikelen die – tot vervelens toe – aan corona zijn gewijd, maar zo’n werkbezoek laat hun betrokkenheid zien. Betrokkenheid doet het altijd goed en ze tikt lekker door in populariteitscores.

Dat die bezoeken volstrekt zinloos zijn, doet niet ter zake. De koning komt! Hele afdelingen worden stilgelegd, het personeel in rotten van drie opgesteld, ziekenhuizen en toegangswegen om veiligheidsredenen afgesloten. Het werk komt praktisch stil te liggen omdat de koning en zijn echtgenote geïnformeerd wensen te worden. Ze stellen voorgekookte vragen en luisteren naar voorgekookte antwoorden. De opbrengst van zo’n bezoek is nul komma nul en er gaat veel werktijd verloren. Wat overigens niet wegneemt dat velen zich vereerd voelen door het koninklijke bezoek.

Dat het aan echte empathie en inschattingsvermogen ontbreekt, bleek dit jaar twee keer. Toen Nederland in het voorjaar voor de eerste keer op slot ging, kocht Willem-Alexander een speedbootje van twee miljoen om eens lekker bij zijn vakantiepaleis in Griekenland over het water te scheuren.  In oktober, op een moment dat ons ten zeerste was ontraden te gaan reizen en zeker niet de grens over te gaan, deden ze dat toch. Overigens wel geheel volgens hun eigen beproefde gedragscode: gewoon doen waar je zin in hebt.

Het is een godswonder dat het koningspaar zelf inzag dat hun tripje fout viel. Wat wel iets anders is dan het ook begrijpen. Binnen een dag waren ze terug en gingen ze in een excuusvideo door het stof. Het was wel jammer dat de weerzin van beider gezichten afdroop en dat hun lichaamstaal maar voor een uitleg vatbaar was: jullie hebben onze vakantie verpest.

Dat ze het nu in de peilingen slecht doen, zegt niet veel. Eén geslaagde publiciteitsactie van de RVD en ze zijn terug bij de oude, vertrouwde 75 procent of hoger.

Dat daar maar weinig voor nodig is, bleek weer eens uit de tweedelige documentaire De Joden & de Oranjes die NPO 2 op 19 en 26 december uitzond. De Joodse Omroep, ingelijfd bij de EO, had er veel werk van gemaakt en een groot aantal mensen geïnterviewd. Ik mocht ook mijn zegje doen.

In beide delen was de toon kritisch en er werd niets verbloemd, wat zo ongeveer standaard is als het over de Oranjes gaat. Wilhelmina kwam er slecht af vanwege haar vlucht naar Engeland. Joden (en zij niet alleen) voelden zich in de steek gelaten. In haar praatjes voor radio Oranje maakte de koningin weinig woorden vuil aan haar joodse landgenoten. Dat stak. Veel joden waren en bleven woedend op het koningshuis totdat Willem-Alexander op 5 mei zijn toespraakje op de Dam hield.

Ook zijn overgrootmoeder, zo sprak de koning, had te weinig aandacht aan de joden besteed, hoewel ze toch ‘standvastig’ en ‘fel’ in haar verzet tegen Hitler was geweest. Vanuit Londen wel te verstaan. Een heroïsche daad van een allure waarnaar je, normaal gesproken, in de geschiedenis met een lampje moet zoeken. De koninklijke truc werkte.

De bekende journalist Hans Knoop en rabbijn Tamarah Benima konden hun oren niet geloven en waren dolgelukkig met de opmerking van Willem-Alexander. Ik vond die vooral erg hol. En vermoedelijk was niet eens de koning zelf, maar zijn vaste speechschrijver Jan Snoek op het briljante idee gekomen om een excuusje te maken. Kost geen cent en het effect is groot. Hoewel W.A. dus niets zei wat iedereen al lang wist, sloegen zijn paar woorden in als een bom. Tegelijkertijd hield hij de mythe van onze fantastische koningin in Londen in stand, die zo keihard voor onze vrijheid had gestreden. Veel verder dan zo nu en dan ‘boe’ roepen naar Berlijn is ze nooit gekomen.

Ik bedoel maar: er is weinig voor nodig om Willem-Alexanders populariteit weer snel naar 76 procent of hoger op te krikken.

De grens opzoeken

Een nieuw boek over het koningshuis is aanleiding voor interviews die vrijwel altijd beginnen met de constatering: ‘U bent republikein’.

Zo ook bij Oranje Zwartboek dat medio oktober verscheen. ‘Ja, ik ben republikein.’ Ik mag dan graag, een beetje pesterig, de wedervraag stellen of ze pro-Oranjepublicisten ook vragen of ze monarchist zijn.

Na mijn ‘schuldbekentenis’ maak ik duidelijk dat het voor je onderzoek niet uitmaakt welke staatsvorm je prefereert. Als historicus baseer ik me immers op feiten. Het heeft uitsluitend voordelen als je als interviewer met een republikein te maken krijgt. Lofzangen op de Oranjes, aanhankelijkheidsbetuigingen en redeloze vergoelijkingen, als er iets mis is gegaan, blijven hem bespaard. Geen loftrompetten maar feiten.

Het publicatietijdstip van Zwartboek was geniaal, al was het puur toeval. Het boek stond gepland voor eind maart, maar werd vanwege de coronacrisis doorgeschoven naar oktober. Precies in de week dat de koning met zijn gezin naar Griekenland vertrok. Dat Willem-Alexander met zijn vakantiereis gratis reclame maakte voor mijn boek was een aangename verrassing, waarvoor ik hem per tweet heb bedankt. Dát hij ging was geen verrassing. De Oranjes trekken zich nu eenmaal nergens wat van aan, doen altijd waar ze zin in hebben en als er geld te halen valt, gaan ze volledig uit hun dak. Dat is altijd zo geweest. Als je wilt weten hoe de Oranjes zich gedragen, kun je Zwartboek prima als leerboek en zelfs als handleiding gebruiken.

Hun vakantietrip verliep naadloos. Volgens het boekje. Rutte had iedereen gemaand thuis te blijven en vooral niet de grenzen op te zoeken. Dus pakten Willy, Máx en de kinderen hun koffers en gingen letterlijk en figuurlijk de grens over. Uiteraard op onze kosten en met het regeringsvliegtuig, want als Willy zegt dat zijn vakantie het staatsbelang dient omdat hij als fitte koning beter functioneert, zal Rutte hem niet tegenspreken. Niemand zou trouwens achter hun reisje komen. De flight tracker van het toestel staat permanent uitgeschakeld want we mogen niet weten hoe vaak de koning met vakantie gaat. Gelukkig was er een wakkere vliegtuigspotter die de PH-GOV zag vertrekken.

Beatrix deed iets soortgelijks toen ze in 2000 op skivakantie naar Oostenrijk ging, waar juist een ultrarechtse regering met Jörg Haider was aangetreden. Van het dringende advies niet te gaan, had de Majesteit zich – volgens het boekje – niets aangetrokken. De journalisten die haar in Lech belaagden, zouden ter plekke dood zijn neergevallen als blikken hadden kunnen doden. Vanzelfsprekend bleef Beatrix.

Willem-Alexander kwam wel terug, al was op foto’s te zien dat hij en Máx gruwelijk de smoor in hadden. Logisch, want wij hadden hen de herfstvakantie door de neus geboord. Eigenlijk best sneu, want het was alweer anderhalve maand geleden dat ze hun zomervakantie van zes weken in Griekenland hadden afgesloten. Dan wil je er wel weer eens uit.

Opvallend was dat zelfs de meest fervente Oranjevereerders geen goed woord voor de reis over hadden. Iedereen moest thuisblijven vanwege die rotcorona, maar zij trokken zich nergens wat van aan. Wel meeklappen voor de zorg en zogenaamd empathie tonen, maar solidair zijn met het van alle pleziertjes verstoken volk? Ho maar. In een kneuterige videoboodschap ging het koningspaar – ‘betrokken, niet onfeilbaar’ – door het stof. Onmiddellijk daarna begon, alweer volgens het boekje, het Grote Vergoelijken.

Hoe houterig en onoprecht de excuses van de koning, met Máxima verbeten zwijgend aan zijn zijde, ook overkwamen. Alles was weer vergeven en vergeten. Wie waren wij om over hun zuurverdiende vakantie te oordelen? Een Oranjeduider van de allerergste soort uitte zich jubelend over het Zwijgend Zitten van Máxima: ‘dat deed ze echt héél goed’. Republikeinen hebben nog een lange weg te gaan.

Dit stukje verscheen eerder in De Republikein, december 2020

NU IN DE BOEKWINKEL

 

“Schraapzucht Oranjes lijkt genetisch” (AD 13-1-2020)

Op Prinsjesdag kan ik mijn hart ophalen. De ‘uitkeringen’ voor de leden van het koninklijk huis worden dan bekend gemaakt. Natuurlijk  is geld niet de reden waarom de monarchie zou moeten verdwijnen. In   de kern is het een niet-democratische instelling die in onze tijd geen bestaansrecht heeft en in Nederland eigenlijk ook nooit heeft gehad.  We kregen immers in 1813 een koning opgedrongen door de landen die een eind aan de heerschappij van Napoleon hadden gemaakt.

Het is wel eens lekker je te ergeren aan dat gesmijt met geld naar het koningshuis. Hoe gul heeft het kabinet de koning en zijn familie komend jaar weer bedacht? Terwijl essentiële werkers, zoals die in de zorg, geacht worden gewoon door te gaan met hun gesappel, krijgen de Oranjes, die moeilijk op een aanwijsbaar nuttige functie kunnen worden betrapt, er bakken met geld bij.

Geen salaris dus, maar een ‘uitkering’, al ligt die duizenden malen hoger dan die van de gewone uitkeringstrekker. Rutte-humor, zullen we maar zeggen. De vorstelijke uitkeringen gingen er jaloersmakend op vooruit: ruim 5 procent meer dan vorig jaar. De doorsnee burger moet het volgens de schatting van het CBS doen met slechts 0,8 procent.

Willem-Alexander krijgt op een paar duizend euro na een miljoen. Máxima moet het doen met krap vier ton en de gepensioneerde Beatrix krijgt 564.000 euro toegestopt. Prinses Amalia valt volgend jaar, als ze op 7 december meerderjarig wordt, ook in de prijzen. Voor de resterende drie weken van 2021 kan ze 110.000 euro tegemoetzien. Pas vanaf 2022 zal Amalia financieel volledig onafhankelijk van haar ouders zijn, dankzij een jaarlijks bedrag van 296.000 plus een vergoeding van 1.338.000 euro, want het kind heeft natuurlijk ook haar onkosten en ze moet haar personeel betalen. Maar al met al toch niet gek voor een tiener die nog op school zit.

De opvoeding van Máxima, die er altijd prat op gaat dat ze haar dochters financieel kort houdt om ze met geld vertrouwd te maken, is zo in een klap naar de ratsmodee. Naast hun uitkering (de A component) krijgen de uitkeringsgerechtigden een meer dan riante onkostenvergoeding (de B component). Daarnaast kan de familie kosten declareren als die gerelateerd zijn aan de uitoefening van het koningschap. Wat die kosten zijn bepalen ze zelf, geen hond die het controleert. Vergeet niet dat het Oranjes zijn en dat het om geld gaat. Overigens is het onmogelijk te weten wat het koningshuis in de praktijk kost. De kosten zijn verdeeld over vele departementen en de beveiligingskosten (tientallen miljoenen) worden om ‘veiligheidsredenen’ consequent buiten beeld gehouden. Als we alle kosten voor de monarchie volgens de officiële cijfers bij elkaar optellen komen we op ruim 45 miljoen euro. Structureel te laag. Vermoedelijk valt het werkelijke bedrag zes keer hoger uit.

De Kamer moet nog wel akkoord gaan met de ‘uitkeringen’. Volgens de Grondwet moet de begroting voor het koningshuis ieder jaar opnieuw worden vastgesteld in een afzonderlijke wet. Maar ach, na wat ritueel gemopper krijgt de de familie steevast wat het kabinet heeft voorgesteld. De hoop dat de hakken eens in het zand gaan, heb ik allang opgegeven. Daarvoor telt monarchie (nog) teveel aanhangers. Laat maar gaan, vindt de Kamer dan.

In mijn Oranje Zwartboek dat 15 oktober verschijnt, ga ik diep in op de (non)verdiensten van het Oranjehuis voor Nederland. Ik had die natuurlijk ook gemakkelijk in een tweetje kunnen opsommen, maar door ruime onderbouwing is het een tamelijk dik boek geworden. Een aanrader voor alle Oranjefans. En voor mensen die hun gelijk bevestigd willen zien.

Tot slot nog een veel gehoorde opmerking: ‘Ja, maar een president kost ook geld’. Natuurlijk is dat zo. Hij of zij krijgt een salaris (volgens de Balkenende-norm) en uiteraard een knappe dienstwoning (denk aan het Catshuis). Maar we hoeven niet zijn vrouw, zijn ouders en zijn oudste zoon of dochter onder geld te bedelven. We hoeven niet drie paleizen te onderhouden, evenmin als een eigen trein, een privé touringcar en een vloot auto’s. Van belastingvrijstelling is ook geen sprake.

Een Historische Speech?

Op gevaar af voor een zuurpruim te worden uitgemaakt kan ik het niet laten een paar opmerkingen over de veel bejubelde speech van Willem-Alexander op de Dam te maken. Al die lovende, lyrische commentaren die reppen van een ‘historische toespraak’, verbazen me.
Als je er goed naar kijkt, stelt het weinig voor. De laatste tijd zie ik steeds vaker dat alles wat de koning zegt – hoe voorspelbaar ook – met applaus wordt ontvangen. Hoe kan dat?

Wijlen hofbiograaf Cees Fasseur was erg voor de monarchie omdat een troonopvolger zich zijn halve leven lang kan voorbereiden op het koningschap. Zo sla je geen modderfiguur bij een diner omdat je precies weet hoe je je bestek moet hanteren. Als je al die gekozen presidenten ziet klungelen met hun bestek weet je dat Fasseur gelijk had. Te weinig voorbereid. Willem-Alexander eet inderdaad netjes maar speechen (wat ook bij de voorbereiding op het koningschap hoort) heeft hij nooit onder de knie gekregen. Houterig leest hij van de autocue voor; of hij leest – zoals op Koningsdag – zijn dankwoord van papier. Toch worden zijn teksten (veelal geschreven door zijn vaste speechschrijver Jan Snoek) tegen de klippen op geroemd. Wat hij ook zegt. Zo zou zijn eerste kerstspeech als koning volgens De Telegraaf  nog lang in de Nederlandse gemeenschap ‘nadreunen’.

Zijn toespraak gisteren, dodenherdenking 2020 op een uitgestorven Dam, was volgens de media een historische mijlpaal. De koning had zich kritisch uitgelaten. Op de nieuws-site van het NOS journaal vielen woorden als ‘oprecht’ en ‘zeer indrukwekkend en krachtig’. Verslaggever Koninklijk Huis Kysia Hekster: ‘Hij heeft zich nooit op deze manier uitgelaten over zijn overgrootmoeder en is het eerste lid van het koningshuis dat zich hier zo expliciet over uitspreekt.’

Het AD sprak van een ‘historische toespraak’ en een ‘adembenemend goede toespraak’.  Die laatste opmerking was van PvdA-leider Lodewijk Asscher.
Kan de koning bij mij dan helemaal niets goed doen? Jawel. Maar dit is allemaal zo mateloos overdreven. Dat de dochter van Sobibor-overlevende Jules Schelvis het niet droog hield omdat haar vader werd aangehaald door de koning snap ik heel goed. Het gaat mij om de woorden die hij aan zijn overgrootmoeder koningin Wilhelmina wijdde en die nu zo gigantisch worden uitvergroot.

Wat zei de koning in zijn toespraakje van 662 woorden over zijn overgrootmoeder? Hij zei dat mensen zich in de steek gelaten voelden en onvoldoende gehoord. Evenmin voldoende gesteund ‘al was het maar met woorden.’  Dan komt de veelgeroemde passage: ‘Ook vanuit Londen, ook door mijn overgrootmoeder, toch standvastig en fel in haar verzet.’ Meer heeft hij niet gezegd, of het moet zijn dat hem dat niet losliet.

 

Hij besteedt vier woorden aan zijn overgrootmoeder, maar ontkracht dan zijn eigen woorden weer grotendeels met de opmerking dat ze ’toch standvastig en fel in haar verzet’ was. Zeven woorden om haar nalatigheid te vergoelijken. Maar die verontschuldiging is klinkklare onzin, want hoe kun je standvastig en fel in je verzet zijn vanuit Londen, waar ze al enkele dagen na het uitbreken van de oorlog naar toe was gevlucht? Toen er nog gevochten werd en soldaten in haar naam sneuvelden?

Toen de bevolking zich ontzet toonde over haar smadelijke vlucht heeft Wilhelmina geprobeerd haar vluchtgedrag in een ander daglicht te plaatsen. Ze had helemaal niet naar Engeland willen vluchten. Het was haar als het ware overkomen. Het Engelse marineschip waarop ze zat, had haar tegen haar wil naar Engeland overgevaren. De vraag is natuurlijk waarom ze aan boord van die Engelse boot is gegaan. En waarom ze ruim voor haar vlucht veel geld naar Londense banken had overgemaakt.

Willem-Alexander is inderdaad de eerste in zijn familie die enkele woorden aan het vluchtgedrag van zijn overgrootmoeder wijdt (lof!), maar dat ‘standvastige’ en ‘felle verzet’ had hij (of Jan Snoek) beter voor zich kunnen houden. In een historische speech hoort geen historische onzin.

Geen last van vliegschaamte

Máxima en Willem-Alexander kun je van veel betichten, maar niet dat ze gebukt gaan onder vliegschaamte. Premier Rutte trouwens ook niet. Ze maken allemaal veelvuldig gebruik van het regeringsvliegtuig PH-GOV. Toen we met kerst dachten dat de koning zijn toespraak life stond af te lezen van de autocue was hij met zijn gezin al lang met vakantie. Om ‘veiligheidsredenen’ – de eeuwige dooddoener – mocht niemand weten waar hij uithing.

De koning kan aan onkosten declareren wat hem goeddunkt. Geen minister die hem lastig zal vallen. Ze vinden wél dat W-A het soms te bont maakt en verzinnen dan trucs om de kosten te verdoezelen. Zo ook met de PH-GOV, een Boeing 737, die voor veel te veel geld is verbouwd om de Koninklijke Hoogheden een plezier te doen. Ministers mogen het toestel ook gebruiken maar de koning gaat altijd voor. Beatrix was daar zeer bedreven in. Zo gauw ze een van haar vele vluchten tot ‘landsbelang’ verklaarde – en Beatrix deed niet anders – mocht ze de lucht in.

Vanwege de buitensporige vliegkosten vindt de regering het vervelend dat wij weten hoe vaak de Oranjes de PH-GOV gebruiken. Tegenwoordig zijn er tracker apps waarmee je alle vliegtuigen wereldwijd kunt volgen. Allemaal? Nou ja, op een na: de PH-GOV is sinds september onzichtbaar. Met de apps kunnen we sindsdien niet langer zien waar het staatshoofd zich bevindt. Via de KLM, dat de PH-GOV onderhoudt, was dat snel geregeld. ‘In the interest of our client, we seek solutions to have the exact location of that aircraft not made public.’

Dankzij tracker apps konden we afgelopen zomer nog zien dat de koning tijdens zijn vakantie maar liefst elf maal de PH-GOV pakte om een uitstapje te maken. Dat is nu verleden tijd. Het is niet langer na te gaan hoe vaak de Familie naar bijvoorbeeld hun vakantiehuis in Griekenland vliegt. Uiteraard zijn die vakanties ook een zaak van landsbelang: de koning rust uit en dat komt heel Nederland ten goede. Alleen al dat gratis vliegen is ontspannend.

Zowel Willem-Alexander als Mark Rutte waren vorig jaar uitgenodigd voor de Bilderbergconferentie in Zwitserland. De PH-GOV was wegens onderhoud niet beschikbaar en dus huurde de Dienst Koninklijk Huis een privéjet. Dat mag. Naar een nadere specificatie wordt nooit gevraagd.

Rutte en een medewerker mochten meevliegen, maar moesten daarvoor wel 13.695 euro overmaken op de rekening van het koninklijk huis. Een lijnvlucht was geen optie vanwege – u weet wel – veiligheidsredenen. De koning bracht dat bedrag in rekening omdat hij ongeveer 400.000 euro per jaar aan privéjets en helicopters mag uitgeven. Door Rutte te laten betalen zat hij iets minder snel aan zijn limiet.

Zowel Rutte als de koning gingen hier de fout in. Bilderbergbezoekers worden op persoonlijke titel uitgenodigd. Rutte komt als Rutte; niet als minister-president. En Willem-Alexander komt als Van Oranje; niet als koning van Nederland. Ze reisden niet in het landsbelang en dus had Rutte (en zijn medewerker) de reis zelf moeten betalen. Bovendien betaalde de premier 1772,78 euro voor drie hotelovernachtingen, Ook die kosten had hij zelf moeten ophoesten omdat ze privé zijn.

Gelukkig zijn er nog politici in Den Haag die wél weten hoe het hoort. Kathalijne Buitenweg, Tweede Kamerlid voor GroenLinks, was ook uitgenodigd in Montreux. Vloog zij mee in de door Willem-Alexander op staatskosten gehuurde privéjet? Nee, want Buitenweg kent de regels: ‘Ik ben per trein gegaan (vier keer overstappen) en heb de kosten zelf betaald.’
Zo hoort het. Rutte behoort het geld terug te storten. Zijn fractievoorzitter Klaas Dijkhoff weet vast wel hoe dat moet. En W-A? Die gaat altijd vrijuit. Hij kan zich zelfs de moeite van een smoes verzinnen besparen.

Het totaalbedrag voor de vlieguren van het Koninklijk Huis is voor 2020 geraamd op 810.000 euro. Dat is aan de lage kant. Zo nodig springt het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat bij met extra geld uit de algemene middelen.

Dit artikel verscheen in iets andere vorm eerder in De Republikein nr. 1 maart 2020

Boeken